पछिल्लो पटक निर्वाचन भएको पाच वर्ष पछि
घोषित बहु प्रतिक्षित स्ववियूको निर्वाचन अन्तत निर्वाचन हुने मितिको साता अगाडि आएर
स्थगित हुन पुगेको छ। यतिखेर स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियनका सम्बन्धमा धेरै विषयहरु
वहसमा आएका छन्। धेरै बिवादहरु पनि देखिएका छन्। स्ववियुको निर्वाचन प्रक्रिया र
पछिल्लो पटक खास गरि २०४६ पछाडि स्ववियुले गरेका गतिविधिले स्ववियुलाई झन झन विवाद
र बदनाम बनाउदै लगेको थियो।
ब्यक्ति निर्वाचित हुने त्योपनि खसेको सम्पूर्णमतको अल्पमतमा र बहुमत स्ववियु
बाहिरनै रहने। एकातिर यो आम रुपमा अलोकतान्त्रिक छदै थियो भने अर्को तिर निवाचित भैसकेपछि
जे गरे पनि हुने अनुगमन र नियन्त्रण बाहिर हुने कारणले निर्वाचित व्यक्तिले स्ववियुलाई
भ्रष्टाचार र गुण्डागर्दिको अखडामा परिणत गरे। विद्यार्थीहरुका लागि पाप्त हुने सेवा
तथा सुविधा समेत खाने र विरोधि मतलाई दमन गर्ने गरियो। यस्ता विकृतिका विरुद्धमा अखिल
-क्रान्तिकारी)ले संगठन चुनाव लड्ने र प्राप्त
मत प्रतिसतको आधारमा स्ववियुमा प्रतिनिधित्व गर्ने पूर्ण समानुपतिक निर्वाचन प्रणालीको
माग सहित ०६० साल देखि आन्दोलन गरिरहेको थियो।
पुरानो निर्वाचन प्रणालीको स्पष्ट विरोधमा
रहेको हाम्रो संगठन पछिल्लो पटक मिश्रीत प्रणालीमा स्ववियु निर्वाचन हुने भएपछि आफ्नो फरक मतलाई कायम राखेर पुर्ण समानुपतिकको एजेण्डालाई
स्ववियु निर्वाचनको एउटा महत्वपूर्ण विषय बनाउने र आन्दोलनको रुपमा नै निर्वाचन सहभागि
हुने संस्थागत निर्णय सहित हाम्रो संगठन निर्वाचन प्रक्रियामा सामेल भएको थियो। आफ्ना महत्वपूर्ण मुद्दालाई नै थाति राखेर भए पनि स्ववियुको
गरिमालाई बचाउने र देशब्यापि देशभक्त क्रानिकारीहरुको नेतृत्वमा स्ववियुको गठन गरेर देशको
विद्यमान राजनैतिक प्रतिगमन र विद्यालय देखि विश्वविद्यालयमा देखियका शैक्षिक विकृति
र विसंगतिका विरुद्ध तथा वैज्ञानिक तथा माटो सुहाउदो उत्पादन मुलक शिक्षा प्रणाली सुनिश्चित
गर्ने आन्दोलनको नेतृत्व गर्ने आभियानमा जुटेको हाम्रो संगठनले देशब्यापि रुपमा निर्वाचनको
माहोल तयार गर्न सफल भएको थियो।गम्भिर राजनैतिक तथा सैदान्तिक विचलन पछि
तत्कालिन मुख्य नेतृत्वलाई छाडेर विभाजित भएको भए पनि उपत्यका लगाएत केही ठाउ बाहेक
देशैभरि मुलरुपमा हामीले विभाजनको महसुस समेत गर्नु परेको छैन।
देशले गम्भिर राजनैतिक
संकटको सामना गर्न परिरहेको र देशको स्वाधिनता र सार्वभौमिकता माथि नाङ्गो विस्तारवादी
हस्तक्षेप र नियन्त्रण कायम हुदै भएको अवस्थामा एक पछि अर्को गर्दै नेकापा-माओवादीले सडकमा लिएको पहल कदमी र उसका राष्ट्रियता र वास्तविक जनतत्रको स्थापना
सम्वन्धि क्रान्तिकारी अडानले हामीलाई राजनैतिक र नैतिकरुमा धेरै वलियो बनाएको छ। भने एनेकपा माओवादी लगाएत कंग्रेस
र एमाले नेतृत्वको गम्भिर राज्नैतिक असफलता र तिनले देशमा थोपरेको निर्दलीय सरकार सहितको
सम्वैधानिक र राजनैतिक संकट, भारतिय शासकवर्ग संग गरेको नाङ्गो
आत्मसमर्पण र पछिल्लो जनदमनकारी तथा भ्रष्ट लोकमानको अख्तियार प्रमुखमा नियुक्ति समेतले
आम विद्यार्थीका अगाडि नेविसंघ, अनेरास्ववियु र दाहालको अखिल
क्रान्तिकारीका नेताहरु स्वाभिमान पुर्वक उभिएर बहस समेत गर्न नसक्ने अवस्थाको निर्माण
भएको थियो। आफ्नै खराव नेताहबरु संग लड्न नसक्ने राष्ट्र घात र जनघातको पगरिले गुथिएर
हिड्न त्याहा भित्रका इमानदार नेताहरुलाई पनि सायद निकै कठिनाइ महसुस भएको हुनुपर्छ।
यो पृष्ठभूमिमा बजारमा नेताहरु यति बदनाम बन्न पुगे की पुर्वको
महत्वपुर्ण क्याम्पस विराटनगरको महेन्द्र मोरङमा दाहाल अखिलका नेता हिमाल सर्मा
र दाहाल नेतृत्वको माओवादी पार्टीका नेता रामचन्द्र यादवलाई विद्यार्थीहरुले भाषण गर्न
दर्शक दिर्घावाटै रोकोर उनिहरुले लगेका फिल्मी कलाकारका प्रस्तुतिमात्र स्विकार गरे। हिमाल सर्मा र रामचन्द्र झा उपस्थित कार्यक्रमा उच्छ्रीखल हिन्दी नृत्य र गितहरु
समेत भरपुर प्रस्तुत गरिएका थिए र त्यही कार्यक्रममा विद्यार्थी नेता र पार्टी नेताहरु
अस्विकृत भए। सोहि क्याम्पसमा एमाले अखिलका अध्यक्ष माधव ढुङ्गेलले यस्तै स्थितिको
सामना गर्नुपरेको थियो। नेविसंघले गरेको कार्यक्रले नाम भन्दा धेरै बदनाम नै कमाउन
पुग्यो।
सोही क्याम्पसमा अखिल (क्रान्तिकारी)ले विद्यार्थीहरुको स्वागत कार्यक्रमको
आयोजना गरेको कार्यक्रमा लेखनाथ न्यौपाने मुख्य बक्ता भएर जानु भएको थियो। पार्टीको
तर्फवाट कोचिला राज्य प्रमुख तथा नेकापा-माओवादीका केन्दि्रय
सदस्य सावित्रि काफ्ले क समरले बक्ताको रुपमा
कार्याक्रमलाई सम्वोधन गर्नु भएको थियो। लागातार दुइजना वक्ताले दुइ घण्टा सम्म विद्यार्थी
आन्दोलन र पार्टीको निति तथा कार्यक्रको वारेमा विद्यार्थीहरु विचमा सम्वोधन गर्नु
भएको थियो। एउटा पनि हिन्दी गित र नृत्य प्रस्तुत नगरिएको उक्त कार्यक्रममा सामनाका
सास्कृतिक परिवारका कलाकारहरु र सम्वन्धित क्याम्पसका विभिन्न छात्र छात्राहरुले गित
तथा नृत्य प्रस्तुत गरेको कार्यक्रम अवधिभर विद्यार्थीहरुले साथ दिएका थिए। उक्त कार्यक्रमले
आम विद्यार्थीमा जागरण र अखिल (क्रान्तिकारी)का पक्षमा स्ववियुको चुनावि माहोलनै तयार गरेको थियो।
धनकुटा बहुमुखि क्याम्पसमा नेविसंघका नेता
उपस्थित भएर पनि कार्यक्रममा आफ्ना सिमित नेता कार्यकता बाहेकका सहभागीहरु उपस्थित
नै नहुदा कार्यक्रमलाई सम्बोधन नै नगरी फर्किनु भयो। अखिल (क्रान्तिकारी)को इकाइको आयोजनामा यो पंतिकार स्वयमको
उपस्थितिमा सोही क्याम्पसमा भब्य अन्तरक्रिया सम्पन्न गरियो। जहा प्रतिसपर्धि संगठनका
स्थानिय सबै नेताको उपस्थिति रहेको थियो।
अखिल (क्रान्तिकारी)का पक्षमा देखिएको यस्तो आकर्षण र उभार देशमा प्रमुख सहरहरु र ग्रामिण
वस्तिका क्याम्पसहरुमा नजिक पुगेका जो कसैले महसुस गरेका छन्। त्यसलाई कतिपय विपक्षीहरुले
स्विकार पनि गरेकाछन्।
यतिखेर त्रिभुवन विश्विद्यालयले फर्जी विद्यार्थी
भर्नाको विषयमा विद्यार्थी संगठनहरु वीचमा उठेको विवाद समाधानमा सहमती नभएको
कारण देखाएर स्ववियुको निर्वाचन स्थगित गरेको छ। सुरु देखिनै अखिल (क्रान्तिकारी) स्ववियुको निर्वाचन चाहादैन। स्ववियुमा
हुने पराजयबाट उ डराएको छ भनेर प्रसस्त प्रोपोगाण्डाहरु नभएका होइनन् र अहिले पनि त्यो
जारी नै छ। पार्टिले असफल तीन प्रमुख दल र मधेशी मोर्चा प्रायोजीत वर्तमान कठपुली
निर्दलीय सरकारले गराउने भनिएको स्थिति ठेगान नभएको संविधान सभाको निर्वाचनमा भाग लिन
अस्किार गरेकोका कारण र स्ववियु निर्वाचन सम्पन्न हुदा संविधान सभाको निर्वाचनको वातावरण
बन्ला भनेर स्ववियुको निर्वाचन हुन नदिएको दोष पनि हाम्रो संगठनलाई लगाउन खोजी रहेका
छन्।
अखिल (क्रान्तिकारी)ले स्ववियु निर्वाचनमा जाने निर्णय किन
गर्यो ?
स्ववियुको निर्वाचन प्रणालीमा असहमती हुदा
हुदै पनि हामीले संघर्षको रुपमा स्ववियु निर्वाचनमा सहभागि हुने र निर्वाचित भए पछि
स्ववियुको निर्वाचन प्रणाली लगाएतका हाम्रा मुद्दा तथा आजका शैक्षिक र राजनैतिक संकटका
विरुद्धमा संघर्षको नेतृत्व गर्ने भन्ने हाम्रो संगठनको केन्द्रको स्पष्ट नीति थियो। हामीलाई राम्रो संग हाम्रो हैसिएत थाहा भए पनि आम रुपमा फुटेको संगठन कमजोर छ कतै
पनि जित्न सक्दैन भन्ने मनोविज्ञान आमरुपमा छदैथियो एकातिर भने अर्कोतिर देशको सार्वभौमिकता
बेचेर होस या राज्यकोषलाई बारमबार लुटेर धनी बनेका नेता, तिनका
पार्टी र त्यसको विद्यार्थी संगठनहरुले जसरी पैसाको चलखेल गर्छन त्यो हामीले गर्दैनौ
र गर्न पनि सक्दैनौ। न्युनतम संगठनात्मक खाचोलाई टार्न पनि हामीलाई सजिलो छैन भन्ने
कुरा थाहा हुदा हुदै निर्वाचनमा जाने निर्णय हामीले गरेका हौं। हार जितको विषय हामीले
बनाउने भए हामीले यस्ता प्रतिकुलता संग जुझने निर्णय गर्ने नै थिएनौं।
दोश्रो कुरा, समग्र विद्यार्थी आन्दोलनको
मुलधार भएर पनि नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलनमा शसक्त देखिएको दक्षिणपन्थि प्रभावका कारण
संगठनात्मक हैसियत कम्जोर हुदा पनि हामीले स्ववियु निर्वाचन वहिस्कार नगरेको र साझा
संस्थाको रुपमा स्ववियु र निर्वाचनमा त्यसको परिणमलाई स्विकार गरेको हाम्रो इतिहास
र त्यसता परिणाम समेतलाई सामना गरेको पुस्ताले नेतृत्व गरिरहेको संगठन हो हाम्रो।
जित्दा संसारै जितिहालीने र हार्दा संगठननै विघटन भैहाल्ने त्यस्तो अतिको कुनै वुझाइको
समस्या हाम्रो संगठनमा नभएकै कारण हामीले यो निर्वाचनमा जाने निर्णय गर्न सकेका हौं। अर्को कुरा पंचायती निरंकुशताको समयमा समेत साझा संस्थाको रुपमा रहेको स्ववियू आज
हामी बाहेक अर्कोले जितेर पुरै सत्ता कब्जा गरिहाल्ला भन्ने चिन्ता पनि हामीलाई थिएन
र छैन। संविधान सभाको हुने भनिएको नौटंकीलाई त्यत्रो योगदाननै पुग्नेछ र नेकपा-माओवादीले यथास्थितिमा नै त्यस्तो गरे प्रतिरोध गर्ने भनिएको चुनाव हुने छ र
स्ववियुको चुनावको साफलताले त्यसलाई सुनिश्चित गर्छ भनेर कसैले सोचेको छ भने त्यो विपनामा
अलकत्रा खाएर घ्यु खाएको सपना देख्ने इच्छा जस्तै हो। कम्तिमा हामीले त्यसरी सोचेका
छैनौं।
निष्चित क्याम्पसको स्ववियुमा कस्ले जितने
भन्ने भन्दा पनि माथिबाट हाम्रो संगठनले आफ्नो राजनैतिक लक्षलाई यसरी निधारण गरेको
थियो। एक पटक फेरी देश ब्यापि संगठनलाई तिब्र गतिमा परिचालन गर्ने र विद्यार्थी आन्दोलनका
लागि स्पष्ट निति र कार्यक्रम सहितको तयारी गर्ने, आजका शैक्षिक मुद्दाहरु, विस्तारवादी हस्तक्षेप र देशी
विदेशी प्रतिक्रियावादीहरु बाट थोपरिएको विध्यमान प्रतिगमन सहितको राजनैतिक संकटको
समाधानका लागि युवा विद्यार्थीलाई प्रतिरोध आन्दोलनका लागि तयार गर्ने हाम्रो स्पष्ट
नीति रहेको थियो। जसमा हामीले महत्वपूण सफलता हासील गरेका र्छौ।
यो समग्र स्थितिलाई बुझ्न नचाहने र बुझ पचाउने तत्वले आज अनर्गल प्रचार गर्ने र दोष थोपर्ने प्रयास गरिरहेको छ।
के के भयो त स्ववियु निर्वाचन जित्ने तयारीको
क्रममा र किन स्थगित भयो त निर्वाचन ?
जब स्ववियुको निर्वाचनको पछिल्लो मिति घोषणा
भयो सबै संगठन आ-आफ्नो तयारीमा लागे। धेरै प्रतिकुलताहरु
छदै थिए। शिक्षा सेवा आयोगको परिक्षा, डिप्लोमाको परिक्षा, लगतैहुने गर्मी विदा र सुरु हुन लागेको
वषाको मौसमले प्रतिकुलता थपेकै थियो। फेरी पनि सचेत विद्यार्थीमा घोषीत स्ववियुको
निर्वाचनले सकारात्मक अकर्षण पैदा गर्यो।
विगतमा झै स्ववियुको निर्वाचनलाई प्रतिष्ठाको
विषय बनाइयो र अरुलाई जितनै नदिन भौतिक अवस्था निर्माण गर्न खासगरी दाहालको अखिल क्रान्तिकारी, एमाले अखिल र नेविसंघ अनैतिक र अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा गर्न पुगे। विद्यार्थी मतदाता आफ्ना पक्षमा नभए
पछि नियमित औपचारिक पढाइ सकेका देखि लिएर नाम र फोटो फरक पारेर सम्म मतदाता विद्यार्थी
भर्ना गरिए। जन आन्दोलनका घाइते र अपाङ्ग समेतको इज्जतको दुरुपयोग गरियो। कुनै ब्यवस्थित
शैक्षिक क्यालेन्डर नभएको त्रि वि मा परिक्षाको महिना दिन वरिपरि समेत भर्ना मा कुनै
समस्या पैदा हुदैन र पनि अबधि तोकिएको समय पारेर झोला भरी कागजात र लाखौं लाखका नोटका
विटा ल्याएर एकै जनाले शय दुइ शय जना सम्म भर्ना गरिए। पछि काजात पेष गर्ने गरेर समेत
भर्ना गराईयो र गरियो।
अखिल (क्रान्तिकारी)
को देशब्यापि उत्साह र माहोलले सबै भन्दा बडी दाहालको अखिल क्रान्तिकारीलाई
प्रभावित बनायो। केहि प्रमुख क्याम्पसमा जसरी पनि जित्नै पर्ने पार्टीको दवाव पछि
लाजिम्पाटबाट रातारात करोडौं रुपया क्याम्पसका खातामा एक मुष्ट जम्मा गरिए। जेष्ठ
३ गते दिनभर दाहालको अखिल क्रान्तिकारले आर आर क्याम्पसमा करिव ५५० जना, त्रि वि केन्दि्रय क्याम्पसमा ७५०, जना सानो ठिमी क्याम्पस
भक्तपुरमा ३००, जना पसुपति क्याम्पस चावहिलमा ३०० जनाको हाराहारीमा
ठाकुरराम क्याम्पस विरगन्जमा गरिएको फर्जी भर्ना मध्य कागजात नमिलेका मात्र ३५० जनाको
भर्ना अखिल (क्रान्तिकारी) लगाएतका संगठनको
विरोधमा खारेज गर्न प्रशासन बाध्य भएको छ। त्यस्तै एमाले अखिलले त्रि वि केन्दि्रय
क्याम्पसमा २५० जना सानो ठिमी भक्तपुरमा २०० जना त्रिचन्द्र र आर आर मा क्रमस २५० र
३०० फर्जी विद्यार्थी संगठनलाई भोट हाल्नका लागि भर्ना गरिए। राजधानी लगाएत देशैभरि
निर्वाचन जित्नकालागि रातको १ बजे सम्म भर्ना गर्ने काम भयो र निर्वाचन आचार संहिताको
जता ततै धज्जी उडाउने काम भयो। विराट नगरको महेन्द्र मोरङमा नेविसंघ र केहि मधेशवादी
दलका लागि चुनावी भर्ना रु ११००मा र आम विद्यार्थीकालागि रु १८०० गरिएको थियो। ठूला
मेडियामा फर्जी र खेताला विद्यार्थी भर्नाको विषयको प्रतिनिधि घटनहरु मुख्य समाचार
बन्न पुग्यो।
यस्ता खेताला विद्यार्थीको भर्ना खारेज गरेर
स्ववियु निर्वाचनलाई मर्यादित वनाउन काठमाण्डौको आर आर, त्रि वि केन्दि्रय क्याम्पस र ठाकुरराम क्याम्पस विरगन्जमा हाम्रो संगठनले
संघर्षको नेतृत्व लियो र खेताला विद्यार्थीको बलमा बास्तविक विद्यार्थीलाई अल्पमातमा
पारेर गरिने निर्वाचनको विरोधमा राजनैतिक भण्डाफोर अभियान देशै भर चलायो। ठूलो लगानी
पनि डुब्ने र राजनैतिक बदनामी र अलोकप्रीयता बढे पछि निर्वाचनमा जानै नसकिने र गए पनि
सकारातमक परिणाम नआउने देखेको दाहालको अखिल क्रान्तिकारीले फर्जी र खेताला भर्ना खारेज
गर्न र स्ववियुको निर्वाचनलाई मयार्दित र पारदर्शी बनाउन भएका छलफलहरुमा जिम्मेदार
हुन चाहेन। निर्वाचन जसरी पनि रोक्ने नियत सहित उसले कुनै विवाद नभएका क्याम्पसहरुमा
समेत निर्वाचन सम्वन्धि गतिविधि रोक्ने निर्णय सहित देशै भरिका प्रमुख क्याम्पसमा ताला
बन्दी गर्दै हिंडे। निर्वाचन सम्वन्धि सम्पुर्ण गतिविध अवरुद्ध पारेर सम्युक्त बैठकमा
बसेको दाहालको अखिल क्रान्तिकारीले खेताला विद्यार्थी भर्नाको खारेजी या मतदानको आधिकार
बाट खेतालाहरुलाई बञ्चित गर्ने या देशभरी लगाएका ताला खोलेर निर्वाचनको वातावरण बनाउने
र विवाद भएका ठाउमा छलफल गरेर समस्या समाधान गर्ने कुनै पनि विकल्पमा सहमत भएन। यहि
विषयलाई लिएर त्रि वि ले निर्वाचन स्थगित गरेको छ।
स्थगित स्ववियु निर्वाचनले धेरे प्रश्नहरुलाई
पनि जन्म दिएको छ। साथै हाम्रो संगठनले वर्षौ देखि स्ववियुको निर्वाचनको नाममा कागजी
कानुनको आडमा हुने गरेको अपराधिक काम र गतिविधिलाई यो पटक उदाङ्गो पारेको छ। स्ववियुलाई
नया ढंगले पुनर्संरचना गर्न र परमपरागत स्ववियुको मुल्य र आदर्शको रक्षा गर्न सबैको
ध्यानाकर्षण गरेको छ। विचैमा स्थगित भएर वास्तविक परिणाम दिन नसके पनि आजका दाहालको
अखिल क्रान्तिकारी लगाएत सरकारी विद्यार्थी संगठनका स्ववियु कब्जा गरेर सरकारी तथा
सामुदायीक क्याम्पस ध्वंस गर्ने र निर्वाचनमा गरिएको करोडौं लगानि फिर्ता लिन गर्ने
दुष्कर्ममा तत्कालाई रोक लगाइ दिएको छ।
अवको स्ववियु नया र विद्यार्थी मुखि हुनु
पर्छ। सबै प्रगतिशिल चरित्र गुमाएको पुरानै सार र रुपमा अव फेरी आज देखिएका समस्या
दोहोरिने गरेर गरिने स्ववियु अव आवश्यकता र औचित्य सकिएको छ । अपराधिक नियत र पात्रहरुलाई
प्रवेशको बाटो दिने विद्यमान निर्वाचन नियमावली अब खारेज गरेर आज बाटनै नया कसरी बनाउने
बेलैमा बहसको सुरुवात गर्नु पर्छ।
१८ जेष्ठ २०७०
